TÜBİTAK hazırladığı rehberle araştırmalarda yapay zeka kullanımının çerçevesini çizdi

- Rehber, TÜBİTAK'ın destek süreçlerinde üretken yapay zekanın potansiyelinden sorumlu bir şekilde yararlanılmasını sağlamayı amaçlarken araştırma bütünlüğünü, süreçlerin gizliliğini, veri güvenliğini ve yasal uyumluluğu korumayı hedefleyen kapsamlı bir çerçeve sunuyor - Başvuru sahipleri için belirlenen kurallar, yapay zekanın destekleyici bir araç olarak kullanımına izin verirken içeriğin doğruluğu, özgünlüğü ve etik uygunluğu konusundaki nihai sorumluluğun başvuru sahibinde olduğunu vurguluyor

ANKARA (AA) - ZEYNEP DUYAR - TÜBİTAK, yapay zeka teknolojilerinin sorumlu, etik ve güvenilir kullanımını temin amacıyla "Destek Süreçlerinde Üretken Yapay Zekanın (ÜYZ) Sorumlu ve Güvenilir Kullanımı Rehberi" hazırladı. AA muhabirinin TÜBİTAK'tan edindiği bilgiye göre Kurum, TÜBİTAK destek programlarına başvuru yapan ve değerlendirme/izleme gibi süreçlerde yer alan kişi ve ekipler için ÜYZ araçlarının etik, sorumlu ve yasalara uygun kullanımına yönelik kapsamlı bir rehber sunuyor. Rehber, araştırma bütünlüğünün korunmasını, değerlendirme süreçlerinde adalet ve şeffaflığın sağlanmasını, başvuru ve değerlendirme süreçlerine ilişkin gizliliğin, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasını, Kişisel Verileri Koruma Kanunu başta olmak üzere ilgili yasalara tam uyumun temin edilmesini ve sorumlu yenilikçiliğin teşvikini hedefliyor. TÜBİTAK'ın destek programlarına başvuran tüm araştırmacılar, öğrenciler, proje ekipleri, kurum ve kuruluşlar, danışmanlar, izleyiciler ve ilgili komite üyeleri dahil herkesi kapsayan rehberde yer alan kural ve tavsiyeler, yapay zeka ve araştırma etiği alanlarında uluslararası düzeyde kabul görmüş temel ilkelere dayandırılıyor. - Kapsanan konu ve teknolojiler Rehber, öncelikli olarak, kullanıcı girdilerine dayanarak metin, bilgisayar kodu, görüntü, ses, sentetik veri gibi yeni ve özgün içerikler üretebilen ÜYZ sistemlerine odaklanıyor. Kapsanan teknolojiler, büyük dil modelleri, metinden görüntü üreten modeller ve benzeri temel modelleri içeriyor. Teknolojinin hızla evrilmesi göz önünde bulundurularak, belirli model isimlerinden ziyade işlevselliğe odaklanacak şekilde geniş tutulan kapsam çerçevesinde veri gizliliği ve etik kullanım ilkeleri genel olarak tüm teknoloji kullanımları için geçerli kabul ediliyor. Rehber, ÜYZ'nin izin verilen ve kısıtlanan kullanım alanlarını, kullanımın beyan edilme zorunluluğunu ve yöntemlerini, paydaşların sorumluluklarını, potansiyel riskleri ve bu risklere karşı alınacak önlemleri, temel etik ilkeleri, KVKK başta olmak üzere veri gizliliği ve güvenliği yükümlülüklerini, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin hususları, değerlendiriciler için geçerli katı gizlilik kurallarını, ihlallerin ele alınması ve yaptırımlara ilişkin süreçleri ve rehberin güncellenme mekanizmalarını detaylandırıyor. - Rehberin temel ilkeleri ÜYZ araçları ne kadar gelişmiş olursa olsun üretilen içerikten, alınan kararlardan ve bunların sonuçlarından nihai olarak insanlar sorumlu tutuluyor. Destek süreçlerinde ise ÜYZ kullanımına ilişkin bir açıklık politikası benimsenmesi gerekiyor. Başvuru sahiplerinin ÜYZ kullandıklarını TÜBİTAK tarafından ilgili destek sürecinde talep edildiği şekliyle beyan etmeleri, bu bilgileri TÜBİTAK tarafından istenen sistemlere uygun formatta girmesi isteniyor. Öte yandan, adalet ve ayrımcılık yapmamak, gizlilik ve veri koruma, güvenlik ve sağlamlık, araştırma bütünlüğü ve özgünlük ile insan odaklılık ve gözetim ilkelerine de uyulması gerekiyor. Kullanılan ÜYZ araçlarının ve ilgili süreçlerin teknik olarak güvenli, siber saldırılara karşı dayanıklı ve amaçlanan işlevi doğru bir şekilde yerine getirecek kadar sağlam olması önem taşıyor. - ÜYZ kullanımına izin verilen durumlar ÜYZ araçları, başvuru sürecinde verimliliği artırmak ve belirli görevleri kolaylaştırmak için destekleyici bir rol üstlenebiliyor. Ancak bu kullanımın, başvuru sahibinin entelektüel katkısının ve nihai sorumluluğunun yerini almaması gerekiyor. Bu nedenle literatür araştırması, özetleme, dil ve üslup iyileştirme, kodlama yardımı, fikir geliştirme ve beyin fırtınası ile veri görselleştirme önerilerinde başvuru sahibinin dikkatli denetimi ve doğrulaması koşuluyla ÜYZ kullanımına istisna sağlanabiliyor. Söz konusu destekleyici kullanımlarda dahi, başvuru sahibinin üretilen çıktıyı olduğu gibi kabul etmemesi, içeriği eleştirel bir gözle değerlendirmesi, doğruluğunu teyit etmesi ve kendi entelektüel katkısını yansıtacak şekilde düzenlemesi talep ediliyor. Proje önerisi bölümlerinin taslağını oluşturma, veri analizi yorumlama, şekil ve illüstrasyon üretimi konuları ise dikkat edilmesi gereken "riskli başlıklar" altında yer alıyor. Şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda, başvuru sahiplerinin proje önerisi hazırlama sürecinde ÜYZ araçlarından önemli ölçüde faydalanmaları durumunda bunu beyan etmeleri gerekiyor. Başka çalışmaların izinsiz kullanımı, yanıltıcı veya sahte bilgi üretme, gizli veya hassas verilerin ÜYZ araçlarına girilmesi ise araştırma bütünlüğüne, TÜBİTAK prosedürlerine ve mevzuatına aykırı olduğundan kesinlikle "yasak" kabul ediliyor.